Kennispartnerbericht van Hipra

Kosten en pathologie van luchtwegontstekingen bij kalveren.

Heeft u uw veehouders er al op geattendeerd dat het weer tijd is om maatregelen te nemen tegen luchtwegproblemen bij hun kalveren? Om ze dit najaar- en winterseizoen goed te beschermen tegen infecties is het zaak nu te beginnen met deze preventieve maatregelen. Bespreek de klachten van afgelopen jaar, kijk de huisvesting na en stel een passend preventief plan van aanpak samen.
Hirpa
Wat kost een pneumonie bij kalveren?
Dat de economische schade door Bovine Respiratory Disease (BRD) bij jongvee groot is, is wel degelijk bekend. In een onderzoek uit 2001 is middels een model een berekening gemaakt van de kosten op gemiddelde Nederlandse melkveebedrijven. Hiertoe is gebruik gemaakt van 2 verschillende BRD situaties. In de eerste situatie wordt er van uit gegaan dat kalveren jonger dan 3 maanden het gehele jaar door gevoelig zijn voor luchtweginfecties. In de tweede situatie werd een berekening gemaakt waarbij er een seizoensgebonden uitbraak plaats vond waarbij al het aanwezige jongvee gevoelig is voor infectie. Uit dit onderzoek kwam naar voren dat de kosten op een gemiddeld Nederlands melkveebedrijf waarbij 60% van de vaarskalveren onder de 3 maanden oud te maken krijgt met BRD (situatie 1), gemiddeld 31,20 euro per aanwezig vaarskalf per jaar is. De laagste kosten hierbij zijn 18,40 euro maar kunnen oplopen tot zelfs 57,10 euro per op het bedrijf aanwezig vaarskalf per jaar. In situatie 2, de seizoensgebonden uitbraak, waren de kosten gemiddeld 27,00 euro per aanwezig vaarskalf, variërend tussen de 17,20 en 43,10 euro.
De kosten bestonden voor het grootste gedeelte uit de behandelkosten in combinatie met de gederfde kosten door mindere levensproductie. Onder de behandelkosten vielen het medicijngebruik en de overige veterinaire kosten. Een toename in de mortaliteit en premature afvoer, afname van gewicht en vruchtbaarheid en minder melkproductie tijdens de eerste lactatie zorgden tezamen voor de mindere levensproductie.(1)
Om uw veehouders te overtuigen van een grondige aanpak om luchtwegklachten te voorkomen is het ten eerste van belang dat ze de (economische) schade die hierdoor wordt veroorzaakt inzichtelijk hebben. Om een bedrijfsspecifiek plan van aanpak te maken is het ten tweede van belang te weten welke kiemen een rol spelen. Middels longspoelingen, bloedonderzoek of pathologie kan worden onderzocht welke bacteriën en virussen de problemen veroorzaken.
Pathologische mechanismen bij luchtweginfecties
Mannheimia haemolytica is de meest voorkomende bacterie gevonden bij een pneumonie met een fatale afloop. Mannheimia haemolytica bevind zich veelal als opportunist in de nasopharynx van gezonde kalveren en koeien. Stress kan ervoor zorgen dat de bacterie zich pathogeen gaat gedragen in de diepere luchtwegen. Belangrijke stressoren zijn virusinfecties door bijvoorbeeld BRSV of PI-3 of infecties door Mycoplasma spp.(2)
Virussen hebben een direct cytopathisch effect op het respiratoire weefsel maar zorgen er ook voor dat de verwijdering en fagocytose van bacteriën door de alveolaire macrofagen wordt verminderd. Bacteriën als Mannheimia haemolytica, Mycoplasma bovis en Histofilus Somni kunnen vervolgens de longen koloniseren en ernstige klachten geven.(3)
Fouten in de voeding, huisvesting en klimaat fungeren tevens vaak als stressor waardoor vervolgens virussen en bacteriën een pneumonie kunnen veroorzaken.
Mannheimia haemolytica bevindt zich zoals eerder gezegd als opportunist In de nasopharynx van gezond rundvee. Bij gezonde dieren worden voornamelijk serotypen A1 en A2 gevonden terwijl bij een pneumonie voornamelijk serotypen A1 en A6 worden aangetroffen. De bacterie bevat verschillende virulentiefactoren waarvan leukotoxine de meest voorkomende is. Deze gifstoffen zorgen er onder andere voor dat er poriën worden gevormd in de celwanden van de respiratoire mucosacellen. Gevolg is dat deze cellen dood gaan waardoor ze nog gevoeliger zijn voor kolonisatie door bacteriën. Ook in de celwanden van ontstekingscellen worden door de gifstoffen poriën gevormd waardoor ze lyseren en hun functie niet meer kunnen uitvoeren. De alveolaire macrofagen van kalveren jonger dan 16 weken zijn daarnaast minder goed bestand tegen deze cellysis dan die van volwassen rundvee. Dit is éen van de redenen dat jonge kalveren gevoeliger zijn voor luchtweginfecties.(2)
Preventie is het sleutelwoord!
Preventie is de enige oplossing om BRD onder controle te houden. Het is duidelijk een complex probleem vanwege de talrijke (stress)factoren, die bijdragen aan de ziekte. Bestrijding van virusinfecties is een onderdeel in deze strijd. Ook bacteriële infecties moeten worden bestreden omdat deze vaak veel schade geven. Een andere steunpilaar is de verbetering van de omstandigheden in de stal. Onderzoek doen naar de biestvoorziening en deze zo nodig optimaliseren moet hierbij niet worden vergeten. Een suboptimale biestvoorziening heeft uiteraard een direct en indirect effect op het ontstaan van meer luchtwegproblemen. Vaccineren tegen luchtwegproblemen is vaak een erg efficiënte maatregel om luchtwegklachten te verminderen. Wanneer u met uw veehouders nu even de tijd neemt om een plan van aanpak te maken kunt u als bedrijfsdierenarts een hoop werk ongemak en schade bij het jongvee voorkomen.

Bronnen:
(1): VAN DER FELS-KLERX H.J. et al. An economic model to calculate farm specific losses due to bovine respiratory disease in dairy heifers. Preventive Vet medicine 51 (2001) 75-94
(2): JARAMILLO-ARANGO C.J. et al. Bovine Mannheimiosis: etiology, prevention and control. Vet Mex 40 (3) 2009.
(3): TRIGO F et al. Patogénesis y aspectos inmunológicos de la pasteurelosis pulmonar bovina. Vet Méx 1991; 22:131- 134.

Hipra
Over Hipra
HIPRA is een diergeneeskundig farmaceutisch bedrijf dat zich toegelegd heeft op het onderzoek, de productie en het op de markt brengen van producten voor de wereldwijde diergezondheid.