Vlekziekte is een veelvoorkomende bacteriële infectie die varkens wereldwijd treft. Deze ziekte wordt veroorzaakt door de bacterie Erysipelothrix rhusiopathiae en heeft aanzienlijke economische gevolgen voor de varkenshouderij. Daarnaast is vlekziekte ook van belang voor de volksgezondheid. Alhoewel er niet veel besmettingen bekend zijn bij de mens, is vlekziekte wel een zoönose. In dit artikel zullen we de oorzaken, symptomen, diagnose, preventie en behandeling van vlekziekte bij varkens bespreken.
Etiologie
Erysipelothrix rhusiopathiae is de causatieve bacterie van vlekziekte bij varkens en komt wereldwijd ubiqitair voor. Varkens zijn het meest bekende reservoir, maar de bacterie komt ook voor bij andere diersoorten, waardoor hij makkelijk verspreid wordt. Deze bacterie heeft de mogelijkheid om langdurig in de omgeving te overleven en kan via verschillende routes de varkens infecteren. Overdracht kan plaatsvinden via direct contact met besmette varkens, feces, urine, speeksel of via huidlaesies (door besmette scherpe voorwerpen). Ook verontreinigingen van varkensuitlopen door vogels zijn een bekende oorzaak van vlekziekte uitbraken.
Klinische Symptomen
Vlekziekte bij varkens kan variëren van acuut tot subacuut en chronisch. De klinische symptomen zijn afhankelijk van verschillende factoren, waaronder de virulentie van de infecterende stam, de leeftijd en de immuniteitsstatus van de varkens. Typische symptomen van de acute vorm zijn:
- Hoge koorts
- Lusteloosheid en verminderde eetlust
- Huidlaesies, kenmerkend als diamantvormige vlekken, vandaar de naam “vlekziekte”
- Gewrichtszwelling en kreupelheid
- Ademhalingsproblemen
- Plotse dood bij acute gevallen
In de subacute vorm zijn de verschijnselen milder, de dieren minder ziek en huidafwijkingen zijn minder aanwezig en zullen sneller weer verdwijnen. Wat mogelijk wel zichtbaar is, is een daling in reproductie en meer witvuilers. Een enkele keer verloopt deze infectie subklinisch. De chronische vorm geeft de meeste economische schade, waarbij een aantal dieren kreupelheden kunnen laten zien en daardoor verminderde voeropname en groei. Bij uitbraken op vleesvarkensbedrijven worden varkens met symptomen van vlekziekte afgekeurd. De rest van de koppel moet apart (sanitair) geslacht worden, wat ook nog eens extra kosten met zich meebrengt voor de veehouder.
Diagnose
De diagnose van vlekziekte bij varkens berust in eerste instantie op het waarnemen van klinische verschijnselen. Serologische tests, zoals de agglutinatietest of ELISA test, kunnen worden gebruikt om de aanwezigheid van antilichamen tegen Erysipelothrix rhusiopathiae te detecteren. Aangezien veel varkens symptoomloos drager van de bacterie zijn, zegt een positieve reactie op een dergelijke test niet veel. Wel kan hij worden gebruikt om aan te tonen dat vaccinatie succesvol is uitgevoerd. Daarnaast kan bacteriologisch onderzoek door middel van PCR van weefselmonsters de aanwezigheid van de bacterie bevestigen. In combinatie met klinische verschijnselen is dan de diagnose gesteld.
Preventie en Behandeling
Preventie van vlekziekte bij varkens is mogelijk in de vorm van vaccinatie. Bij vaccinatie worden meestal de zeugen gevaccineerd tijdens de lactatie en krijgen de biggen de afweer via de biest mee. Deze maternale immuniteit houdt maximaal 8 weken aan. Dit is afhankelijk van de kwaliteit van de biest en de hoeveelheid biest die de biggen opnemen en kan variëren van dier tot dier. Vaccinatie van individuele biggen geeft een bescherming van 6 tot 12 maanden.
Met het toenemen van het aantal varkens dat buiten loopt, lijkt de afgelopen periode ook het aantal uitbraken van deze ziekte toe te nemen. Waarschijnlijk ligt hieraan ten grondslag, dat dieren met buitenuitloop meer met de ubiqitair voorkomende bacterie in aanraking komen. Bij terugkerende uitbraken bij buitengehouden varkens kan het wenselijk zijn, om de vleesvarkens zelf te vaccineren voor opleg.
Vaccinatie zal vaker toegepast (moeten) worden bij koppels vleesvarkens, om alle dieren tot slachtleeftijd te beschermen tegen deze infectie, zeker bij varkens die buiten gehouden worden.
Behandeling van vlekziekte bestaat uit individueel gebruik van antibiotica, zoals penicilline. Vroegtijdige detectie en behandeling zijn cruciaal om de ernstige gevolgen van de ziekte te beperken.
Volksgezondheid:
Vlekziekte als zoönose is vooral van belang voor mensen die veel met varkens werken in bijvoorbeeld slachthuizen en in mindere mate in varkenshouderijen. De infectie komt niet veel voor bij mensen en is bij humane artsen relatief onbekend. Denk altijd aan deze mogelijke infectie bij het optreden van huidaandoeningen of endocarditis!
Conclusie
Vlekziekte is en blijft een belangrijk gezondheidsprobleem in de varkenshouderij en is daarnaast een zoönose. Begrip van de oorzaken, symptomen, diagnose en preventie van deze ziekte is van vitaal belang om de gezondheid en het welzijn van varkens te waarborgen en snel in te kunnen grijpen als de ziekte uitbreekt.
Voor meer informatie over vlekziekte kunt u contact op met één van onze specialisten; Maartje Wilhelm +31 6 8264 5058, Josine Beek +31 6 8299 1395 of Eric van Esch +31 6 1431 0007.
