Sterfte onder zeugen is een probleem, dat over de afgelopen decennia in meerdere landen steeds groter wordt. Het geeft forse economische verliezen, onder andere door een hoger vervangingspercentage, verstoring van gezondheidsstatus van het bedrijf, verminderd dierwelzijn en verlies van arbeidsvreugde van werknemers.
Stress bij zeugen
Zeugen staan gedurende hun leven bloot aan vele stressfactoren, die bij elkaar opgeteld kunnen leiden tot een zo hoge druk, dat er geen herstel tot balans meer mogelijk is voor het dier. Het gevolg kan zijn een plotselinge sterfte of een dermate slecht vooruitzicht, dat euthanasie overwogen wordt.
Mogelijke bronnen van stress in een zeug kunnen zijn:
- Sociaal: mixen, hergroeperen, overbezetting
- Immunologisch: bacteriële of virale infecties
- Transport, afhankelijk van duur en kwaliteit van transport
- Fysiologisch: einde dracht, werpen en lactatie
- De katabole status van het dier door intensieve productie
- Hanteren van dieren: castratie, trauma
- Psychologisch: sociale druk in de groep, onderdanigheid, omgang met verzorgers
- Nutritioneel: mycotoxinen en andere toxische substanties zoals pesticiden
- Omgevingsfactoren: hitte, gasvorming in mest etc.
Al deze factoren kunnen resulteren in oxidatieve stress, waardoor de normale fysiologische processen uit balans raken en gezonde lichaamscellen hun normale activiteit niet meer kunnen uitvoeren omdat deze cellen beschadigd zijn. Hierdoor ontstaat een acute fase reactie. Door deze reactie is er al gauw sprake van een metabole verschuiving waarbij voedingsstoffen verloren gaan en hormonale en endocriene processen onder druk komen te staan. Dit gaat van kwaad tot erger: van opbrengstverlies, via ziekte naar euthanasie of sterfte. De redenen van de sterfte zijn legio: bacteriële infecties, prolapsen, kreupelheden, maagzweren, mycotoxinen, orgaan draaiingen enzovoorts. Meestal spelen meerdere factoren een rol en is er sprake van een onderschat synergistisch effect in het dier. (1)
Oorzaak van sterfte bij zeugen
Een ruwe schatting geeft aan, dat van 39% van de sterfte geen directe oorzaak aangegeven kan worden. (2) Indien er wel een oorzaak bekend is, gaat het in ongeveer eenderde van de gevallen om plots dode zeugen, in de andere tweederde meestal om euthanasie vanwege gezondheidsredenen zoals kreupelheden en prolapsen.
Wat kunnen we doen?
Is er iets te doen aan met name plots dode zeugen? Dit is een zeer ingrijpende gebeurtenis met grote economische verliezen en mogelijk grote consequenties voor het werkplezier. Uit literatuur blijkt, dat een van de oorzaken voor plots dode zeugen, Clostridium novyi betreft (3). In een Deens onderzoek, uitgevoerd door HIPRA, is gebleken dat vaccinatie tegen Clostridium novyi een beschermend effect heeft tegen plots dode zeugen. Er is onderzoek gedaan op 18 bedrijven gedurende 1 jaar, waarbij is gekeken naar het al dan niet voorkomen van sterfte bij de zeugen rond de partus (D110-130 na dekken). Op 12 bedrijven kwam sterfte voor in deze periode, waarvan 9 bedrijven niet gevaccineerd waren tegen C. novyi. De 6 overige bedrijven, waar geen mortaliteit is gezien, waren alle gevaccineerd. Hieruit blijkt een 44% kleinere kans op mortaliteit rond de partus op gevaccineerde bedrijven. (tabel 1).
De algehele uitval van zeugen was niet verminderd, maar wel specifiek de uitval rond het peripartum (D110-130 na dekken). Dit zijn de duurste zeugen, wanneer ze uitvallen. (tabel 2)
Niet alleen de zeug zelf, maar ook het geconsumeerde voer, de langere huisvesting leveren financiële schade op. Evenals de genetische waarde van het dier voor vervanging. Hoe jonger het dier, hoe groter de schade.
Conclusie
Zeugen leven onder omstandigheden in een hoogproductief systeem, dat veel van ze vergt. Dit kan veel stress opleveren, dat weer kan zorgen voor ziekteproblemen en mogelijk sterfte. Ongeveer 50% van de sterfte onder zeugen vindt plaats in de periode rond de partus (4,5). De sterfte rond deze periode, D110-130 na dekken, telt economisch het zwaarst mee. Hieronder valt onder meer de sterfte door Clostridium novyi. Vaccinatie tegen C. novyi is een zinvolle handeling om uitval in deze periode te verminderen en daarmee ook het economisch verlies te verkleinen.
Neem voor meer informatie over vaccinatie tegen Clostridium novyi contact op met één van onze specialisten; Maartje Wilhelm +31 6 8264 5058, Josine Beek +31 6 8299 1395 of Eric van Esch +31 6 1431 0007.
Referenties:
(1) Hyun, 1998.
(2) Pairis-Garcia M. Sow Mortality in the US-1 year later. Pig Progress march 11, 2019.
(3) Aranoff, D. et al, Historical and contemporary features of infections due to Clostridium novyi.Elsevier, 2018.
(4) Sasaki Y, Koketsu Y. Mortality, death interval, survivals, and herd factors for death in gilts and sows in commercial breeding herds. J Anim Sci. 2008 Nov;86(11):3159-65. doi: 10.2527/jas.2008-1047. Epub 2008 Jun 20. PMID: 18567721.
(5) Iida R, Koketsu Y. Climatic factors associated with peripartum pig deaths during hot and humid or cold seasons. Prev Vet Med. 2014 Aug 1;115(3-4):166-72. doi: 10.1016/j.prevetmed.2014.03.019. Epub 2014 Apr 2. PMID: 24785123.
