Longontsteking is één van de belangrijkste doodsoorzaken van jongvee jonger dan 1 jaar, Mannheimia haemolytica speelt hierbij een grote rol. In 31 % van de onderzochte longspoelingen van zieke kalveren door MBMVet, wordt deze bacterie aangetoond1. Daarnaast worden er de laatste jaren ook steeds meer meldingen gemaakt van plotseling optredende, heftige longontstekingen bij melkvee ten gevolge van M. haemolytica. Deze hebben vaak sterfte tot gevolg. Uit onderzoek door de GD blijkt dat deze bacterie de laatste jaren steeds vaker voor problemen zorgt bij melkkoeien2.
Mannheimia haemolytica
Mannheimia haemolytica is een bacterie, die net als Histophilus somni, uit de groep pasteurellacae komt. M. haemolytica is een commensaal welke bij gezonde kalveren en koeien op de nasale mucosa aanwezig is. Het gaat hier dan voornamelijk om serotypes 2 en 4, welke weinig pathogeen zijn. Onder invloed van stress, koude temperaturen of onderliggende virale aandoeningen, kan de bacterie zich dieper in de longen gaan vestigen en vindt er proliferatie plaats naar pathogenere serotypes, zoals serotype A1, welke in aantallen snel de andere serotypen overgroeid. Hierdoor kan een ernstige acute fibrinogene pleuropneumonie ontstaan. Deze pneumonie wordt gekarakteriseerd door een grote neutrofielen infiltratie van de alveoli, fibrine afzetting en consolidatie van de longen3.
De belangrijkste virulentiefactor van M. haemolytica is het leukotoxine (Lkt). Dit toxine veroorzaakt cytolyse en necrose van de targetcellen, de macrofagen en neutrofielen4. Leukotoxine wordt door alle M. haemolytica serotypen in meer of mindere mate gevormd3. Onder invloed van stress (klimaat, voeding, handelingen) of virale infecties zal serotype A1 in de luchtwegen gaan domineren en grote hoeveelheden van dit leukotoxine produceren. Leukotoxine bevordert de infiltratie van leukocyten (neutrofielen en macrofagen), fibrine, bloed en sereus vocht in de bronchiën, bronchiolen en longblaasjes. Het leukotoxine zorgt voor necrose van de leukocyten waardoor inflammatoire enzymen en vrije zuurstofradicalen vrijkomen, met een necrotiserende fibrineuze pleuropneumonie tot gevolg.
Risicofactoren bij het ontstaan van Mannheimia Haemolytica longontsteking
In 2009 werd er door de GD een pilotonderzoek uitgevoerd om de oorzaak te achterhalen waarom Mannheimia ineens toeslaat bij melkkoeien. Het bleek dat de meeste bedrijven met uitbraken een bron voor stress onder het koppel aan konden wijzen5. Hierbij valt te denken aan overbezetting in de stal, slechte ventilatie, de aankoop of introductie van nieuwe koeien in het koppel, koppel bekappen, grote voerveranderingen etc. Wat opvalt is dat veel van deze stressoren ook vaak voorkomen bij jongvee. Denk hierbij aan de stress rondom spenen (een voerverandering), het niet toepassen van een all-in-all-out principe (introductie van nieuwe dieren in een koppel), of slechte of onvoldoende ventilatie in de jongveestal. Mannheimia haemolytica is dan ook een bacterie die een belangrijke rol speelt bij de luchtweggezondheid van (vaars)kalveren.
Behandeling en preventie
Hoe meer leukotoxine, hoe groter de schade aan het longweefsel. Het is dus belangrijk dat de ontstekingsreactie die ontstaat bij een Mannheimia haemolytica-infectie zo snel mogelijk wordt geremd, of beter nog, voorkomen wordt! Een ziek dier valt vaak pas laat op, wanneer het ziekteproces al ver gevorderd is. Hierdoor komt behandeling veelal te laat en is er al sprake van grote schade in de longen. Daar komt bij dat de behandeling van Mannheimia haemolytica-infecties met antibiotica soms teleurstellende resultaten geeft. Dit komt enerzijds omdat de geproduceerde leukotoxines al aanzienlijke schade in de long veroorzaakt hebben, anderzijds is resistentie van de bacterie tegen verschillende antibiotica bekend6. Het is daarom beter om ziekte te voorkomen. Vaccinatie tegen Mannheimia haemolytica biedt hierbij uitkomst!
Wilt u meer weten over Mannheimia haemolytica? Op Maandag 23 november om 12.30 -14.00 uur en Dinsdag 24 november om 16.00 – 17.30 uur organiseert HIPRA een HIPRA University webinar met als thema ‘De ins en outs van Mannheimia haemolytica en Mycoplasma bovis’. Dr. Linde Gille (universiteit van Luik) zal gedurende een interactieve webinar de meest recente ontwikkelingen met ons delen rondom deze zeer schadelijke longpathogenen. Wilt u zich inschrijven? Klik dan op de desbetreffende datum.
Naast deze webinar organiseren we nog twee webinars. Op Dinsdag 24 november om 12.30 – 14.00 uur en Donderdag 26 november om 16.00 – 17.30 uur organiseren we een webinar rondom uiergezondheid en duurzaamheid. Wat is uit statistische analyse gekomen van 33 Nederlandse melkveebedrijven, ad random gekozen, die vaccinatie hebben ingezet en in hoeverre zien we een relatie met duurzaamheid? Daarnaast wordt door Valacon de recentste onderzoeken besproken met betrekking tot een hoge levenseffectiviteit van melkvee.
Op Maandag 23 november om 16.00 – 17.30 uur en Donderdag 26 november om 12.30 – 14.00 uur zullen we tijdens een interactieve webinar de meest recente onderzoeks- en veldresultaten bespreken rondom de uiergezondheid van kleine herkauwers en ingaan op het belang van goed management. Lonneke Delhaes zal hierbij haar ervaringen en praktische tips delen rondom een goed plan van aanpak bij uiergezondheidsproblemen op melkgeitenbedrijven.
Bronnen:
1. website MBMVet (https://www.mbmvet.nl/brd/)
2. GD Veekijker, juni 2019
3. Jeyaseelan, S. et al.; Role of Mannheimia haemolytica leukotoxin in the pathogenesis of bovine pneumonic pasteurellosis; Animal Health Research Reviews 3(2); 2002; 69–82
4. Aulik, N.A. et al.; Mannheimia haemolytica and Its Leukotoxin Cause Neutrophil Extracellular Trap Formation by Bovine Neutrophils; Infection and immunity; nov. 2019; p. 4454 – 4466
5. Pilotonderzoek geeft meer inzicht in Mannheimia; GD Herkauwer mei 2015
6. Antibioticumresistentie van ziekteverwekkers runderen, website GD (https://www.gddiergezondheid.nl/diergezondheid/antibioticumgevoeligheid/rundvee)
